Protokół przeglądu (ang. review protocol) to plan lub zestaw kroków, które należy wykonać w badaniu; jest bardziej szczegółowym dokumentem informującym o celach, podejściu metodologicznym i analitycznym.
Dlaczego należy zarejestrować protokół?
Rejestrowanie tytułów i protokołów przeglądów będących w przygotowaniu jest zalecaną praktyką, a niekiedy także wymogiem dla publikacji przeglądów w niektórych renomowanych czasopismach naukowych. Rejestracja protokołu polega na zapisaniu w odpowiednim rejestrze szczegółowych informacji na temat projektowanego przeglądu, m.in. celu, pytania badawczego, kryteriów włączenia i wyłączenia, planowanej metodyki, źródeł wyszukiwania, planowanej analizy statystycznej i wiele innych.
Rejestracja protokołu przeglądu systematycznego jest istotna, ponieważ:
Przed rozpoczęciem prac nad przeglądem warto też sprawdzić, czy protokół na ten sam lub podobny temat nie został już zarejestrowany. Dzięki temu łatwiej będzie podjąć decyzję, czy przygotowanie danego przeglądu systematycznego jest uzasadnione.
Narzędzie PubMed Clinical Queries ułatwia zlokalizowanie opublikowanych przeglądów systematycznych zindeksowanych w MEDLINE. Dzięki niemu można sprawdzić, czy istnieje przegląd systematyczny na interesujący temat. PubMed Clinical Queries nie pozwala jednak na rejestrowanie protokołów.
PROSPERO to międzynarodowy prospektywny rejestr przeglądów systematycznych, prowadzony przez ośrodek upowszechniania przeglądów systematycznych z Uniwersytetu w Yorku. Baza danych rejestruje informacje o każdym planowanym lub trwającym przeglądzie. Rejestruje się w niej przeglądy, których wyniki mają związek ze zdrowiem i jednocześnie dotyczą obszarów tematycznych, takich jak opieka społeczna, dobrostan, edukacja, kryminalistyka, prawo lub rozwój międzynarodowy.
W PROSPERO nie rejestruje się:
Należy pamiętać o tym, że od 1 października 2013 roku PROSPERO pobiera automatycznie protokoły zarejestrowane w Cochrane, nie należy zatem powielać tych zapisów.
Warto pamiętać o wyborze odpowiedniej sekcji – przeglądy systematyczne badań wyłącznie na ludziach nie kwalifikują się do rejestracji w sekcji poświęconej przeglądom badań na zwierzętach i odwrotnie.
Przydatne linki
Wytyczne dotyczące rejestracji protokołu przeglądu systematycznego w PROSPERO
Baza przeglądów systematycznych Cochrane poza gotowymi przeglądami zawiera także bazę protokołów, którą warto przeszukać pod kątem interesującego nas tematu. W tym miejscu autorzy mogą również rejestrować swoje propozycje przeglądów.
Opracowując protokół można poprosić o wsparcie techniczne Cochrane Review Group. Dodatkowo otrzymujemy dostęp do materiałów e-learningowych Cochrane i całej gamy zasobów przydatnych przy opracowywaniu systematic review.
Typy przeglądów rejestrowanych przez Cochrane Library:
Uwaga: po zarejestrowaniu protokołu, autor zobowiązuje się do stworzenia przeglądu systematycznego w stylu Cochrane. Temat musi zostać zatwierdzony przez jedną z grup przeglądowych Cochrane. Co dwa lata autorzy proszeni są o zaktualizowanie swoich przeglądów.
Przydatne linki
Informacje dla autorów chcących zarejestrować protokół w Cochrane
Joanna Briggs Institute (JBI) to centrum badawczo-rozwojowe non-profit na Wydziale Zdrowia i Nauk Medycznych Uniwersytetu w Adelaide, z ponad 70 podmiotami współpracującymi na całym świecie. Organizacja koncentruje się na poprawie jakości opieki zdrowotnej na całym świecie poprzez tworzenie i rozpowszechnianie dowodów naukowych, oprogramowania, szkoleń, zasobów i publikacji związanych z opieką zdrowotną opartą na dowodach naukowych (ang. evidence-based practice).
Sporządzone systematic reviews, a także scoping reviews, można rejestrować na platformie JBI Systematic Review Register, jeśli przynajmniej jeden z autorów jest członkiem JBI Collaboration. Jeśli nie, czasopismo „JBI Evidence Synthesis” pobiera opłatę w wysokości 1000 dolarów za akceptację pełnych protokołów.
Darmowe narzędzie Research Registry umożliwia rejestrację wszystkich rodzajów badań naukowych, od opisów przypadków, przez badania obserwacyjne/interwencyjne, po przeglądy systematyczne i metaanalizy.
Podczas gdy w przeszłości koncentrowano się na rejestrowaniu badań z randomizacją (RCT), nastąpił ogromny wzrost badań obserwacyjnych (seria przypadków, kohorta, kontrola przypadków, przekroje itp.), z których wiele nie jest rejestrowanych. Chociaż niektóre rejestry prób pozwalają na rejestrację badań obserwacyjnych, w rzeczywistości rejestrowana jest tylko niewielka ich część.
Open Science Framework to bezpłatne narzędzie open source do zarządzania projektami naukowymi. OSF wspiera naukowców przez cały cykl życia projektu i został opracowany przez Center for Open Science z misją zwiększenia otwartości, integralności i powtarzalności badań.
Oferuje między innymi wstępną rejestrację – można określić swój plan badawczy jeszcze przed rozpoczęciem badań i zgłosić się do rejestru. W Open Science Framework protokoły mogą rejestrować także studenci. Platforma prowadzi przez cały proces rejestracji lub prerejestracji (przewodnik OSF po rejestracji protokołu).
Figshare to repozytorium open access, w którym użytkownicy mogą udostępniać dane, wyniki badań i inne dokumenty tak, aby móc je cytować, udostępniać i wykrywać.
Wyniki badań mogą być udostępniane prywatnie współpracownikom lub upubliczniane w imię otwartej nauki lub w celu spełnienia wymogów fundatorów i wydawców. Wszystkie upublicznione wyniki badań otrzymują DOI i udostępniane są, jeśli to możliwe, na licencji Creative Commons.
