Synteza wiedzy

Zajrzyj do treści artykułów o typach syntezy wiedzy

Terminy „synteza wiedzy” i „przegląd badań” są często używane zamiennie. Canadian Institutes of Health Research definiuje syntezę wiedzy jako:

„Kontekstualizację i integrację wyników poszczególnych badań naukowych w ramach większego zbioru wiedzy na dany temat. Synteza musi być powtarzalna i przejrzysta w swoich metodach, z wykorzystaniem metod ilościowych i/lub jakościowych.”

_{Grimshaw J. A Guide to Knowledge Synthesis. Canadian Institutes of Health Research [cited 07.08.2023]. Available from: https://cihr-irsc.gc.ca/e/41382.html}

W latach 70. XX wieku, kiedy przeglądy systematyczne pojawiły się w literaturze medycznej jako pierwszy rodzaj syntezy, ich głównym celem było zebranie badań ilościowych. Ograniczenia tradycyjnych (ilościowych) przeglądów systematycznych i metaanaliz spowodowało rozszerzenie syntez do innych rodzajów, takich jak:

_{Systematic Reviews & Other Syntheses. Queen’s University Library [cited 07.08.2023]. Available from: https://guides.library.queensu.ca/knowledge-syntheses}

Z literatury zajmującej się opisem i porównaniem różnych typów syntez oraz wykorzystywanych w nich metodologii wyróżniają się publikacje autorstwa Andrew Booth’a.

_{Grant M.J., Booth A. A typology of reviews: an analysis of 14 review types and associated methodologies. Health Information and Libraries Journal 2009;26(2):91-108.}

Artykuł „A typology of reviews…” opisuje czternaście różnych typów przeglądów i związanych z nimi metodologii (w tabeli 1 na s. 94-95).

_{Sutton A., Clowes M., Preston L., Booth A. Meeting the review family: exploring review types and associated information retrieval requirements. Health Information and Libraries Journal 2019;36(3):202-222.}

W publikacji „Meeting the review family…” zdefiniowano czterdzieści osiem typów przeglądów dotyczących tematów powiązanych z dziedziną nauk o zdrowiu i skategoryzowano je w siedem szerokich rodzin. Dla każdej rodziny przedstawiono zalecenia dotyczące odpowiednich metod wyszukiwania informacji.

Scoping review

Scoping review jest coraz bardziej popularnym podejściem do syntezy dowodów badawczych. Ma on na celu określenie istniejącej literatury w interesującej autorów dziedzinie, biorąc pod uwagę jej objętość, charakter i charakterystykę badań pierwotnych.

Scoping review może być szczególnie przydatny, gdy temat nie został obszernie przeanalizowany lub ma złożoną lub niejednorodną specyfikę. Jest powszechnie podejmowany w celu zbadania zakresu, zasięgu i charakteru działalności badawczej w danym obszarze tematycznym; określenia wartości oraz potencjalnego zakresu i kosztu przeprowadzenia pełnego systematycznego przeglądu; podsumowania i rozpowszechnienia wyników badań oraz zidentyfikowania luk badawczych w istniejącej literaturze.

Scoping review może być wykorzystywany jako samodzielny projekt lub jako wstępny krok do przeglądu systematycznego, ponieważ zapewnia rygorystyczną i przejrzystą metodę odwzorowywania obszarów badań. Scoping reviews stosują wiele tych samych procesów co przeglądy systematyczne, ponieważ obie syntezy opierają się na rygorystycznych i przejrzystych metodach.

Różnice między tymi dwiema metodami przeglądu:

• celem scoping review jest zebranie literatury na dany temat, podczas gdy celem przeglądu systematycznego jest podsumowanie najlepszych dostępnych badań dotyczących konkretnego pytania
• scoping review dokumentuje przegląd potencjalnie dużej i zróżnicowanej literatury odnoszącej się do szerokiego tematu, przegląd systematyczny próbuje natomiast zestawić dowody empiryczne ze stosunkowo mniejszej liczby badań odnoszących się do ukierunkowanego pytania badawczego
• scoping reviews obejmują większy zakres projektów badań i metodologii niż przeglądy systematyczne dotyczące skuteczności interwencji, które często koncentrują się na randomizowanych, kontrolowanych badaniach
• scoping reviews mają na celu zapewnienie opisowego przeglądu recenzowanego materiału bez krytycznej oceny poszczególnych badań lub syntezy dowodów z różnych badań; przeglądy systematyczne zaś zapewniają syntezę dowodów z badań ocenionych pod kątem ryzyka stronniczości.

_{Adaptacja z: Pham M.T., Rajić A., Greig J.D., Sargeant J.M., Papadopoulos A., McEwen S.A. A scoping review of scoping reviews: advancing the approach and enhancing the consistency. Research Synthesis Methods 2014;5(4):371-385.}

Przydatne linki

• PRISMA for Scoping Reviews. Prisma Statement [cited 08.08.2023]. Available from: http://www.prisma-statement.org/Extensions/ScopingReviews?AspxAutoDetectCookieSupport=1
• Tricco A.C., Lillie E., Zarin W., et al. PRISMA extension for scoping reviews (PRISMA-ScR). Checklist and explanation. Annals of Internal Medicine 2018;169(7):467-473.
• JBI Manual poświęca cały rozdział scoping review i jego metodologii: Peters M.D.J., Godfrey C., McInerney P., Munn Z., Tricco A.C., Khalil H. Chapter 11: Scoping Reviews. In: Aromataris E., Munn Z., editors. JBI Manual for Evidence Synthesis. JBI; 2020.
• Munn Z., Peters M.D.J., Stern C., Tufanaru C., McArthur A., Aromataris E. Systematic review or scoping review? Guidance for authors when choosing between a systematic or scoping review approach. BMC Medical Research Methodology 2018;18(1):143.
• Peters M.D., Godfrey C.M., Khalil H., McInerney P., Parker D., Soares C.B. Guidance for conducting systematic scoping reviews. International Journal of Evidence-Based Healthcare 2015;13(3):141-146.
• Tricco A.C., Tetzlaff J., Moher D. The art and science of knowledge synthesis. Journal of Clinical Epidemiology 2011;64(1):11-20.

Rapid review

Rapid review jest rodzajem syntezy wiedzy, w którym elementy procesu przeglądu systematycznego są uproszczone lub pominięte w celu uzyskania informacji w krótkim czasie.

Rapid review jest przyspieszoną wersją przeglądu systematycznego. Przeprowadzany jest, gdy decydenci pracują w określonych, ograniczonych ramach czasowych i potrzebują szybkiej odpowiedzi na pytanie badawcze. W rezultacie niektóre istotne etapy przeglądu systematycznego są modyfikowane lub całkowicie pomijane. W rapid review ocena jakości jest zazwyczaj upraszczana a standardy odpowiednio dostosowywane. Można zaobserwować mniej kompleksowe strategie wyszukiwania, ograniczone wykorzystanie szarej literatury (która może być trudna do znalezienia i przeanalizowana), elementarną ekstrakcję i analizę danych oraz tylko uproszczoną ocenę jakości.

Przydatne linki

• Rapid Review Protocol. VCU Libraries [cited 08.08.2023]. Available from: https://guides.library.vcu.edu/rapidreview.
• Dobbins M. Rapid Review Guidebook: Steps for conducting a rapid review. Hamilton: National Collaborating Centre for Methods and Tools; 2017.

Z uwagi na to, że metody rapid review pomijają ważne etapy procesu przeglądu, a inne typy przeglądów systematycznych oferują bardziej kompleksowy przegląd, zaleca się stosowanie tego typu przeglądu tylko wtedy, gdy analiza musi zostać przeprowadzona w krótkim czasie. Rezultaty rapid przeglądu są często przedstawiane w formie opisowej i tabelarycznej. Rapid reviews mają coraz większe znaczenie w ocenie technologii medycznych (ang. health technology assessment, HTA) ze względu na potrzebę uzyskania „na czas” dowodów stanowiących podstawę oceny nowych technologii.

Dostępnych jest wiele metod szybkiej oceny, choć istnieje niewiele wskazówek dotyczących najbardziej odpowiednich metod.

Umbrella review

Umbrella review podsumowuje dane z wielu przeglądów systematycznych, zamiast analizować badania pierwotne (ang. primary research). Typ ten można uznać za „przegląd przeglądów”. Naukowcy uzyskują dostęp do różnych wcześniej przeprowadzonych przeglądów i zestawiają je w jeden dokument. Porównanie i analizę danych ułatwiają przeglądy przeprowadzone przy użyciu wspólnej metodologii (np. przeglądy Cochrane).

Typ umbrella review jest stosowany, gdy naukowiec musi odnieść się do współzawodniczączych ze sobą interwencji w różnych przeglądach, aby przedstawić i podkreślić wyniki badań.

Umbrella reviews obejmują ocenę jakości badań w ramach przeglądów lub samych przeglądów. Wyniki analizy są często przedstawiane graficznie lub tabelarycznie i zawierają pewne aspekty narracyjne.

_{MacAdden V. The Systematic Review Research Process: 8 Types of Systematic Reviews You Should Know. DistillerSR [cited 08.08.2023]; 2020. Available from: https://www.distillersr.com/resources/blog/the-systematic-review-research-process-8-types-of-systematic-reviews-you-should-know}

Przydatne linki

• Lesinski M., Herz M., Schmelcher A., Granacher U. Effects of resistance training on physical fitness in healthy children and adolescents: An umbrella review. Sports Medicine, 2020;50(11):1901-1928.
• Fusar-Poli P., Radua J. Ten simple rules for conducting umbrella reviews. BMJ Mental Health 2018;21(3):95-100.
• Aromataris E., Fernandez R., Godfrey C.M., Holly C., Khalil H., Tungpunkom P. Summarizing systematic reviews: methodological development, conduct and reporting of an umbrella review approach. International Journal of Evidence-Based Healthcare 2015;13(3):132-140. 

Living systematic review

Living systematic review to przegląd systematyczny, który jest stale aktualizowany, włącza się nowe, istotne dowody, gdy stają się one dostępne. W praktyce oznacza to ciągłe poszukiwanie najnowszych dowodów badawczych poprzez częste ich wyszukiwanie i włączanie do przeglądu, tak aby ustalenia przeglądu pozostały aktualne.

_{Elliott J.H., Synnot A., Turner T., Simmonds M., Akl E.A., McDonald S., Salanti G., Meerpohl J., MacLehose H., Hilton J., Tovey D., Shemilt I., Thomas J. Living Systematic Review Network. Living systematic review: 1. Introduction – the why, what, when, and how. Journal of Clinical Epidemiology 2017;91:23-30;Przewodnik Cochrane omawiający living systematic review: Guidance for the production and publication of Cochrane living systematic reviews: Cochrane Reviews in living mode. Cochrane Community [cited 08.08.2023]. Available from: https://community.cochrane.org/sites/default/files/uploads/inline-files/Transform/201912_LSR_Revised_Guidance.pdf}

Przydatne linki

• Living Systematic Reviews. Center-TBI [cited 08.08.2023]. Available from: https://www.center-tbi.eu/publications/LSR
• Elliott J.H., Turner T., Clavisi O., Thomas J., Higgins J.P.T., Mavergames C., Gruen R.L. Living Systematic Reviews: An Emerging Opportunity to Narrow the Evidence-Practice Gap. PLoS Medicine 2014;11(2): e1001603.

Right Review

W wyborze odpowiedniego przeglądu pomóc może też Right Review (zwane również „What Review is Right for You?”). Narzędzie to ma na celu dostarczenie autorom wskazówek i materiałów pomocniczych dotyczących metod prowadzenia i raportowania syntezy wiedzy.

Przydatne linki

• Proponowana typologia i wskazówki dla recenzentów systematycznych w naukach medycznych i naukach o zdrowiu – tabela typów przeglądów.
• Munn Z., Stern C., Aromataris E., Lockwood C., Jordan Z. What kind of systematic review should I conduct? A proposed typology and guidance for systematic reviewers in the medical and health sciences. BMC Medical Research Methodology 2018;18(1):5.

_{Adaptacja tabeli z: Evidence Synthesis & Literature Reviews Education [cited 07.08.2023]. Available from: https://library.medicine.yale.edu/evidence-synthesis-literature-reviews/education}