Ocena jakościowa jest integralną częścią procesu tworzenia przeglądu systematycznego. Służy do identyfikacji wad metodologicznych w uwzględnionych badaniach oraz umożliwia ocenę jakości zebranych publikacji. Poniżej prezentujemy spis narzędzi pomocnych w ocenie jakościowej różnych typów badań.
CASP (Critical Appraisal Skills Programme) został stworzony przez osoby zrzeszone w projekcie Getting Research into Practice Project oraz Skills Programme in Oxford. Są to darmowe, gotowe do pobrania checklisty, jako plik PDF lub Word, weryfikujące jakość badań dla przeglądów systematycznych, ich meta analizy, badań RCT, badań kohortowych, badań kliniczno-kontrolnych, ocen ekonomicznych, badań diagnostycznych, badań jakościowych.
EBP (Evidence Based Practice) to utworzona przez Uniwersytet w Glasgow adaptacja darmowych CASP checklist w formacie PDF, mająca na celu pomóc w ocenie innych rodzajów projektów badawczych.
EPHPP (Effective Public Health Practice Project) metoda i narzędzie oceny dla badań ilościowych w formie PDF, opracowane przez EPHPP – niezależne źródło informacji na temat opieki zdrowotnej w Kanadzie, skupiające się na promowaniu skutecznych praktyk i rozwiązań w obszarze publicznej opieki zdrowotnej, przy wsparciu finansowym Ministerstwa Zdrowia i Długoterminowej Opieki Ontario (MOHLTC). Narzędzie zostało stworzone do użytku w zdrowiu publicznym i może być stosowane do artykułów z dowolnego obszaru tematycznego zdrowia publicznego. Metoda ta obejmuje przyznawanie ocen (silne, średnie, słabe) w ośmiu kategoriach oceniających badanie.
GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) to podejście do oceny jakości dowodów i wniosków, które może być stosowane w szerokim zakresie typów badań. Wypracowane przez zespół roboczy zrzeszający nieformalną grupę osób zainteresowanych rozwiązywaniem problemów związanych z niedoskonałościami systemów oceniania w opiece zdrowotnej. Dostępny jest bez rejestracji do pobrania w formacie PDF.
JBI to checklisty dla przeglądów systematycznych i badań syntetycznych stworzone przez Joanna Briggs Institute wspierany przez globalną organizację promującą i wspierającą podejmowanie decyzji opartych na dowodach naukowych, które poprawiają świadczenie usług zdrowotnych. Oferuje checklisty oceny krytycznej dla różnych typów badań. Narzędzia te są dostępne do pobrania w formacie PDF.
Celem NOS (Newcastle-Ottawa Scale) jest ocena jakości badań nierandomizowanych włączonych do przeglądu systematycznego, a jej konstrukcja, treść i łatwość użycia są ukierunkowane na zadanie włączenia oceny jakości do interpretacji wyników metaanalizy. Przy współpracy Uniwersytetu w Newcastle i Uniwersytetu w Ottawie, zbudowano „system gwiazdek”, w którym badanie jest oceniane z trzech szerokich perspektyw: doboru grup badanych, porównywalności grup oraz ustalenia ekspozycji lub wyniku będącego przedmiotem zainteresowania odpowiednio dla badań kliniczno-kontrolnych lub kohortowych. Narzędzie to jest darmowe, gotowe do pobrania w dwóch wersjach (testu wyboru bądź pytań otwartych) w PDF, DOCX oraz PPTX (prezentacji PowerPoint).
Stworzone przez Cochrane Collaboration RoB 2.0 (Cochrane Risk of Bias 2.0 Tool) to druga wersja darmowego narzędzia Cochrane Risk of Bias, dla badań z randomizacją. Narzędzie RoB 2.0 jest podzielone na stały zestaw pytań o stronniczość, koncentrujących się na różnych aspektach projektowania, prowadzenia i raportowania badań.
ROBIS (Risk of Bias in Systematic Review) to darmowe narzędzie do oceny ryzyka stronniczości w przeglądach systematycznych, do pobrania w formacie PDF bez rejestracji, udostępnione przez Uniwersytet w Bristolu.
SIGN (Scottish Intercollegiate Guidelines Network) jest częścią Healthcare Improvement Scotland z główną siedzibą w Edynburgu, to ocena metodologiczna badań wybranych jako potencjalne źródła dowodów. Opierająca się na szeregu kryteriów, które koncentrują się na tych aspektach projektu badania, które, jak wykazały badania, mają znaczący wpływ na ryzyko stronniczości w zgłaszanych wynikach i wyciąganych wnioskach. Dostępna za darmo bez konieczności rejestracji, do pobrania w formacie DOCX.
STROBE (Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology) to standard raportowania dla badań obserwacyjnych w epidemiologii. Wytyczne STROBE zostały opracowane przez pracowników Uniwersytetu Berneńskiego i stworzone w celu poprawy jakości raportów dotyczących badań obserwacyjnych, takich jak badania kohortowe, przekrojowe i badania kliniczno-kontrolne. Uwzględnia się też abstrakty konferencyjne. Wytyczne STROBE składają się z 22 punktów, które obejmują aspekty metodologiczne, wybór uczestników, zmienne badawcze, dane brakujące, metody statystyczne i inne istotne elementy raportu. Dostępne za darmo, do pobrania w formie PDF lub DOCX.
AMSTAR (Assessment of Multiple Systematic Reviews) to narzędzie pomiarowe wykorzystujące 11 pytań by ocenić jakość metodologiczną przeglądów systematycznych.
AMSTAR 2 (A Measurement Tool to Assess Systematic Reviews 2) został opracowany w 2017 roku i jest zaktualizowaną wersją AMSTAR. Składa się on z 16 pytań, które uwzględniają nowe podejścia do przeglądów systematycznych oraz kryteria jakościowe, które zostały opracowane od czasu powstania oryginalnej wersji AMSTAR.
Describing and appraising studies. University College London [cited 19.04.2024]. Available from: library-guides.ucl.ac.uk/systematic-reviews/describing-appraising
Critical Appraisal. University of Tasmania [cited 19.04.2024]. Available from: utas.libguides.com/SystematicReviews/CriticalAppraisal
Assessing risk of bias. NHMRC [cited 19.04.2024]. Available from: www.nhmrc.gov.au/guidelinesforguidelines/develop/assessing-risk-bias
