Istnieją różne klasyfikacje projektów badawczych. Rodzaj badania naukowego zależy przede wszystkim od postawionego pytania badawczego. Najprościej badania kliniczne podzielić można na:
Istnieją także podziały na badania pierwotne (ang. primary studies) i wtórne (ang. secondary studies) oraz badania jakościowe (ang. qualitative studies) i ilościowe (ang. quantitative studies), o których szerzej pisaliśmy w zakładce Rodzaje badań w przeglądach systematycznych. Tam prezentowaliśmy także hierarchię dowodów naukowych.
W tej serii wpisów postaramy się jednak przybliżyć przede wszystkim dokumenty pierwotne, które najczęściej włącza się do przeglądów systematycznych. Na poniższym grafie zaprezentowano algorytm wyboru badania, który ułatwia proces analizy każdego z typów badań.
Adaptacja z: Grimes D.A., Schulz K.F. An overview of clinical research: the lay of the land. Lancet. 2002;359(9300):57-61.
Wiedza o tym, jak badanie jest projektowane, jest ważna dla zrozumienia wniosków, jakie można z niego wyciągnąć, co jest szczególnie istotne na etapie oceny jakościowej i syntezy danych w procesie tworzenia przeglądu systematycznego. Wybór typów badań, które włączymy do przeglądu, powinien odbyć się na etapie ustalania kryteriów włączenia i wyłączenia.
Przeglądy efektów interwencji najczęściej ograniczane są do randomizowanych badań kontrolnych (ang. randomised controlled trials, RCT). RCT będą natomiast mniej istotne w przeglądach systematycznych dotyczących czynników ryzyka lub korelatów.
Przeglądy mogą być też ograniczone przez rodzaje dostępnych projektów badań. W takiej sytuacji zespół badawczy powinien rozważyć lub przeformułować pytanie, na które nie można odpowiedzieć za pomocą istniejących badań.
Warto również pamiętać, że badania nie powinny być wykluczane wyłącznie na podstawie wielkości próby lub mocy statystycznej. Metaanaliza może budować siłę statystyczną przy włączeniu wielu małych badań.
Chapter 2: Study Designs in Medical Research. In: Susan E. White, ed. Basic & Clinical Biostatistics, 5e. McGraw-Hill Education, 2020.
In brief: What types of studies are there? InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006, [cited 30.10.2024]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK390304/.
Draga, K. Metodologia prowadzenia badań klinicznych – wprowadzenie [Prezentacja], 2016, [cited 30.10.2024]. Available from: https://www.gcppl.org.pl/Portals/2/trainings/6_Metodologia-badan-klinicznych/Wprowadzenie_do_metodologii_powadzenia_badan_klinicznych_Katarzyna_Draga.pdf.
Module 7. Study designs. Systematic Reviews & Meta-Analysis Open + Free, [cited 30.10.2024]. Available from: https://oli.cmu.edu/jcourse/workbook/activity/page?context=79edf8ad0a0001dc4c66c386111383d2.
